درمان میگرن قاعدگی چیست؟

بسیاری از زنان در دوران قاعدگی با علائمی مانند کمردرد، خستگی، نوسانات خلقی و مهم تر از همه، سردردهای شدید مواجه می شوند. یکی از شایع ترین انواع این سردردها، میگرن قاعدگی است که معمولا چند روز قبل از شروع خونریزی آغاز شده و تا چند روز بعد ادامه پیدا می کند. این نوع سردرد اغلب به تغییرات سطح هورمون ها، به ویژه کاهش استروژن، مرتبط است و می تواند با علائمی مانند حساسیت به نور و صدا، سرگیجه و حتی تهوع همراه باشد. اما چه عواملی باعث بروز این نوع میگرن می شوند و چگونه می توان آن را کنترل کرد؟ در ادامه، به بررسی علت و درمان میگرن قاعدگی می پردازیم.

بنده دکتر آرتین مینائیان هستم و در این مقاله می خواهیم همه جوانب میگرن قاعدگی و راههای درمان آن را بررسی کنیم.

میگرن قاعدگی چیست؟

میگرن قاعدگی نوعی سردرد هورمونی است که درست قبل از شروع قاعدگی یا در طول آن رخ می دهد. این سردردها به دلیل نوسانات سطح هورمون های استروژن و پروژسترون ایجاد یا تشدید می شوند. این هورمون ها نه تنها چرخه قاعدگی و باروری را تنظیم می کنند، بلکه بر عملکرد مواد شیمیایی مغز نیز اثر می گذارند و در نتیجه، احساس درد را تحت تأثیر قرار می دهند.

عواملی مانند بارداری، یائسگی، مصرف برخی داروهای هورمونی و قرص های ضدبارداری نیز می توانند در بروز این نوع سردرد نقش داشته باشند. روش های مختلفی برای درمان میگرن قاعدگی وجود دارد که بسته به شدت علائم و شرایط فرد، می توان از آن ها استفاده کرد.

چه کسانی دچار میگرن هورمونی می شوند؟

میگرن هورمونی در زنانی دیده می شود که سطح استروژن و پروژسترون در بدنشان دچار نوسان می شود. مطالعات نشان داده اند که قبل از بلوغ، پسران بیشتر از دختران دچار سردرد می شوند، اما با شروع بلوغ، این وضعیت تغییر کرده و زنان بیشتر درگیر این نوع سردردها می شوند. این تفاوت تا زمان یائسگی ادامه دارد، زیرا سطح هورمون ها در این دوران دوباره دچار تغییرات شدید می شود.

علت میگرن قاعدگی چیست؟

همان طور که گفته شد، تغییرات هورمونی، به ویژه کاهش سطح استروژن در دوران قاعدگی، عامل اصلی بروز این نوع میگرن است. اما عوامل دیگری هم وجود دارند که می توانند شدت این سردردها را بیشتر کنند:

روش های پیشگیری از بارداری: برخی زنان هنگام استفاده از قرص های ضدبارداری دچار سردردهای شدیدتری می شوند، در حالی که برای برخی دیگر، این داروها به کاهش میگرن کمک می کنند.

نوسانات هورمونی قبل از یائسگی: در سال های قبل از یائسگی، سطح استروژن به شدت نوسان می کند که می تواند باعث میگرن های مکرر و سردردهای ناشی از استرس شود.

درمان جایگزینی هورمون: زنانی که در دوران یائسگی یا به دلیل درمان های پزشکی خاص از داروهای هورمونی استفاده می کنند، ممکن است بیشتر دچار سردرد شوند.

جراحی برداشتن تخمدان ها (اوفورکتومی): برداشتن تخمدان ها، چه به تنهایی و چه همراه با جراحی رحم، باعث افت ناگهانی سطح استروژن می شود و ممکن است منجر به میگرن شود.

بارداری: در سه ماهه اول بارداری، سطح استروژن به شدت افزایش می یابد و سپس ثابت می شود. به همین دلیل، برخی زنان بعد از سه ماه اول بارداری دیگر دچار میگرن نمی شوند.

پس از زایمان: افت ناگهانی سطح استروژن بعد از زایمان، همراه با استرس و کمبود خواب ناشی از مراقبت از نوزاد، می تواند باعث تشدید سردردهای هورمونی شود.

شناخت این عوامل و مدیریت آن ها می تواند به کاهش دفعات و شدت سردردهای هورمونی کمک کند. برای پیشگیری و درمان میگرن قاعدگی، بهتر است از روش های مناسب کنترل هورمون و سبک زندگی سالم استفاده کنید.

علائم میگرن قاعدگی

میگرن قاعدگی شباهت زیادی به سایر انواع میگرن دارد، اما با شروع یا پایان دوره قاعدگی مرتبط است. افرادی که دچار این نوع سردرد می شوند، ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:

• درد شکمی
• سردردهای مداوم
• رنگ پریدگی صورت
• احساس لرز یا تعریق
• سرگیجه و تاری دید
• کاهش و افزایش اشتها
• حساسیت به نور، صدا و بو
• درد ضربان دار در یک طرف سر
• حساسیت یا درد در پوست سر
• تشخیص سردردهای هورمونی
• بروز هاله قبل از سردرد (مانند تاری دید یا علائم هشداردهنده دیگر)

هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص قطعی میگرن هورمونی وجود ندارد، اما پزشک با بررسی علائم، زمان بندی سردردها و تناوب آن ها می تواند به تشخیص برسد. به همین دلیل، توصیه می شود حداقل سه ماه سردردهای خود را ثبت کنید و ببینید آیا با چرخه قاعدگی تان ارتباط دارند یا خیر.

اگر این سردردها بین دو روز قبل از شروع پریود تا سه روز پس از آن رخ دهند و این الگو در دو دوره از سه چرخه قاعدگی متوالی تکرار شود، احتمال میگرن قاعدگی بیشتر خواهد بود.

همچنین، ثبت تغییرات خلق وخو، کیفیت خواب و عوامل دیگر می تواند به شناسایی الگوهای احتمالی کمک کند. در برخی موارد، پزشک ممکن است برای رد سایر بیماری های مرتبط با سردرد، آزمایش خون یا تصویربرداری هایی مانند سی تی اسکن و ام آر آی را تجویز کند. در موارد خاص، برای بررسی احتمال تشنج، نوار مغزی (EEG) نیز انجام می شود.

روش های تشخیص میگرن قاعدگی

تشخیص میگرن قاعدگی همیشه اون قدر ساده نیست که فکر کنیم چون با درد پریود همراهه، پس قطعاً همونه. مثلاً خیلیا سردردای دیگه هم حوالی پریود تجربه می کنن که ربطی به میگرن نداره.

من معمولاً به مریضام میگم یه دفترچه ساده داشته باشن، یعنی برای دست کم سه ماه دقیق یادداشت کنن که چه روزایی سردرد می گیرن، شدت، طول مدت و اینکه دقیقاً کی تو چرخه قاعدگی هستن. اینجوری بهتر می فهمیم دردشون از تغییرات استروژن و پروژسترون آب می خوره یا نه.

از نظر تخصصی، چیزی که اسمش هست “pure menstrual migraine” یعنی فقط تو یکی دو روز قبل یا حین پریود رخ بده، و “menstrually related migraine” که حتی روزای دیگه هم میاد ولی نزدیک پریود شدیدتره.

خب این تفکیک خیلی کمک می کنه چون بعدش می تونیم درمان هدفمندتر بچینیم. گاهی نیاز میشه بیمار آزمایش خون یا چکاپ هورمونی انجام بده، ولی راستشو بگم مهم ترین ابزار همون دفترچه پیگیری خودشه، چون حتی دقیق ترین آزمایش هم جای یادداشت های روزانه رو نمی گیره [2].

فکر کنم خیلیا انتظار دارن دکتر با یه نسخه همه چی رو حل کنه، اما برای میگرن قاعدگی باید صبور باشیم و با حوصله پترن درد رو کشف کنیم. خب، بدن ما یه سیستم خیلی پیچیده ست و نمی شه همین جوری سرسری نتیجه گرفت.

تفاوت میگرن قاعدگی با سایر انواع میگرن

میگرن قاعدگی یا همون menstrual migraine یه جورایی بدجنس تر از بقیه میگرن هاس، چون معمولاً نزدیک پریود سراغت میاد و ول کن هم نیست، مثلاً طولانی تره، شدتشم بیشتره و خب دارو هم گاهی روش جواب نمیده یا حداقل دیر جواب میده، که واقعاً آدمو کفری می کنه. من به عنوان نورولوژیست وقتی با خانمی طرف میشم که میگه میگرن هاش دوره ای و مطابق چرخه شه، اولین چیزی که تو ذهنم میاد همینه که هورمون ها دارن شیطنت می کنن.

تغییر سطح استروژن قبل پریود مثل یه ماشه عمل می کنه و باعث میشه عصب ها تحریک پذیرتر بشن، خب همین میشه که میگرن قاعدگی معمولاً موندگارتره و با یه دوز مسکن ساده جمع نمیشه [1].

حالا فرقش با میگرن های معمولی چیه؟ راستش میگرن معمولی ممکنه به هزار دلیل دیگه باشه، استرس، بی خوابی، بعضی غذاها و خلاصه هزار چیز. ولی میگرن قاعدگی تقریباً همیشه به افت یا نوسان هورمون ها وصله و همین باعث میشه قابل پیش بینی تر باشه، یعنی اگه چرخه تو بشناسی تا حدی می تونی براش آماده باشی. فکر کنم همین موضوع کمک می کنه بهتر مدیریت بشه، البته آسون نیست، ولی شدنیه.

خلاصه اگه بخوام روراست بگم، میگرن قاعدگی یه نسخه لجوج تر و لج بازتر از میگرن های دیگست که حسابی میتونه اعصابتو به هم بریزه، ولی با آگاهی از چرخه و شاید کمک دارویی خوب قابل مهار شدن هست

درمان میگرن قاعدگی

برای درمان میگرن قاعدگی، روش های مختلفی وجود دارد که شامل تغییرات سبک زندگی، مدیریت استرس و استفاده از داروها می شود. برخی افراد نیز از قرص درمان میگرن برای کاهش شدت و دفعات حملات استفاده می کنند.

پزشکان برای درمان میگرن قاعدگی از روش های مشابهی که برای سایر انواع میگرن استفاده می شود، بهره می برند. بسته به شدت علائم، گزینه های درمانی می توانند شامل داروهای مسکن، تنظیم هورمون ها یا حتی روش های جایگزین باشند.

داروهای موثر در درمان میگرن قاعدگی

چندین گروه دارویی می توانند به کاهش شدت و مدت میگرن قاعدگی کمک کنند:

✅قرص میگراستیل: یکی از داروهای رایجی است که برای کنترل میگرن های شدید، از جمله میگرن قاعدگی و میگرن چشمی، توسط برخی پزشکان تجویز می شود.

✅داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID): داروهایی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن به عنوان اولین خط درمان پیشنهاد می شوند. اگر می خواهید از این داروها برای پیشگیری از میگرن قاعدگی استفاده کنید، بهتر است مصرف آن ها را دو تا سه روز پیش از شروع پریود آغاز کرده و تا پایان آن ادامه دهید.

✅تریپتان ها و دیتان ها: این داروها مانند سوماتریپتان به سرعت تأثیر می گذارند و در کمتر از دو ساعت می توانند شدت سردرد را کاهش دهند. در مواردی که میگرن قاعدگی شدید باشد، پزشک ممکن است مصرف آن را چند روز پیش از شروع پریود تجویز کند.

✅ارگوتامین و دی هیدروارگوتامین: این دسته دارویی در مواردی که درمان های دیگر اثربخش نبوده اند، به کار می رود.

اگر باردار هستید و دچار سردردهای هورمونی و چشمی شده اید، قبل از مصرف هر دارویی با پزشک خود مشورت کنید. برخی از داروهای درمان میگرن چشمی ممکن است برای سلامت جنین خطرناک باشند. اما مصرف داروهایی مانند استامینوفن، ناپروکسن و سوماتریپتان در دوران شیردهی به طور معمول بی خطر است، البته باز هم توصیه می شود نظر پزشک را جویا شوید.

تنظیم هورمون ها برای کنترل میگرن قاعدگی
در برخی موارد، درمان هورمونی می تواند به کاهش شدت میگرن قاعدگی کمک کند. اگر احساس می کنید که مصرف داروهای هورمونی مانند قرص های ضدبارداری باعث تشدید سردردهای شما شده است، پزشک ممکن است:

• دوز دارو را کاهش دهد.
• مصرف آن را متوقف کند.

یا از روش های جایگزینی مانند چسب یا حلقه واژینال استروژن استفاده کند، زیرا این روش ها سطح استروژن را یکنواخت تر نگه می دارند و احتمال بروز میگرن را کاهش می دهند.

درمان های جایگزین برای میگرن قاعدگی

در کنار مصرف دارو، برخی روش های مکمل نیز می توانند به کاهش علائم میگرن قاعدگی کمک کنند.

✅ طب سوزنی: این روش قدیمی که با فروبردن سوزن های نازک در نقاط خاص بدن انجام می شود، ممکن است به کاهش شدت میگرن کمک کند.

✅ بیوفیدبک: که شامل یادگیری کنترل واکنش های بدن در برابر استرس است، می تواند برای برخی افراد مفید باشد.

✅ ماساژ: شواهدی وجود دارد که نشان می دهد ماساژ می تواند به کاهش دفعات و شدت میگرن کمک کند.

✅ تکنیک های آرام سازی: روش هایی مانند مدیتیشن، تمرینات تنفسی و ریلکسیشن ممکن است در کاهش استرس و بهبود علائم میگرن موثر باشند، هر چند هنوز تحقیقات کافی برای تایید قطعی این موضوع وجود ندارد.

✅ بوتاکس در درمان میگرن: تزریق بوتاکس یکی از روش هایی است که در برخی موارد برای درمان میگرن های مزمن استفاده می شود. البته این روش بیشتر برای افرادی که بیش از ۱۵ روز در ماه دچار میگرن هستند توصیه می شود.

روش های مؤثر برای کاهش علائم میگرن قاعدگی

میگرن قاعدگی یکی از اختلالات شایع در میان زنان است که در روزهای پیش از شروع قاعدگی یا در طول آن بروز می کند. این نوع میگرن می تواند شدت بیشتری نسبت به سایر سردردها داشته باشد و با علائمی مانند تهوع، حساسیت به نور و صدا همراه باشد. خوشبختانه، با رعایت برخی نکات و به کارگیری روش های درمانی، می توان این علائم را تا حد زیادی کنترل و کاهش داد.

درمان های دارویی و مکمل های مؤثر

• مسکن های رایج بدون نسخه مانند ایبوپروفن، ناپروکسن، استامینوفن و آسپرین می توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند.
• داروهای تخصصی میگرن مانند تریپتان ها در موارد شدیدتر، تحت نظر پزشک تجویز می شوند.
• هورمون درمانی در برخی موارد به تنظیم نوسانات هورمونی و پیشگیری از حملات کمک می کند.
• مکمل هایی مانند منیزیم، ویتامین B2 (ریبوفلاوین) و کوآنزیم Q10 نیز ممکن است در کاهش شدت و دفعات حملات نقش داشته باشند، البته مصرف آن ها باید با مشورت پزشک صورت گیرد.

راهکارهای خانگی و اصلاح سبک زندگی

• سرمادرمانی: قرار دادن کیسه یخ روی پیشانی می تواند التهاب و درد را کاهش دهد.
• استراحت کافی: خواب شبانه منظم و کافی (بین ۷ تا ۹ ساعت) همراه با کاهش نور و صدا در محیط، در کنترل سردرد مؤثر است.
• فعالیت بدنی ملایم: انجام ورزش های سبک، مدیتیشن و یوگا به کاهش تنش، استرس و شل شدن عضلات کمک می کند.
• ماساژ درمانی: استفاده از روغن های گیاهی مانند اسطوخودوس یا نعناع فلفلی در ماساژ پیشانی و شقیقه ها می تواند سردرد را تسکین دهد.
• مصرف دمنوش های آرام بخش: دمنوش هایی مانند بابونه، زنجبیل یا نعناع می توانند به کاهش درد، بهبود خلق وخو و رفع اضطراب کمک کنند.
• درمان های مکمل: روش هایی مانند طب سوزنی یا بیوفیدبک برای برخی از افراد مفید بوده و به کاهش دفعات و شدت میگرن کمک کرده اند.

تغذیه سالم و پیشگیری

• مصرف مواد غذایی غنی از منیزیم: مانند آجیل، دانه ها، سبزیجات برگ دار، ماهی های چرب، موز، آووکادو و شکلات تلخ می تواند به پیشگیری از میگرن کمک کند.
• پرهیز از غذاهای محرک: مانند شکلات، پنیرهای پرچرب، کافئین زیاد، غذاهای فرآوری شده و فست فودها، چرا که این خوراکی ها در برخی افراد عامل تحریک حملات میگرنی هستند.
• ثبات قند خون: پرهیز از گرسنگی طولانی مدت و خوردن وعده های غذایی منظم به جلوگیری از افت قند خون و شروع میگرن کمک می کند.

میگرن قاعدگی از چه زمانی شروع می شود؟

میگرن قاعدگی معمولا در بازه ای خاص از چرخه قاعدگی آغاز می شود که مرتبط با تغییرات هورمونی، به ویژه افت ناگهانی سطح استروژن در روزهای منتهی به پریود است. این نوع سردرد اغلب از دو روز پیش از شروع قاعدگی آغاز شده و تا سه روز پس از شروع خون ریزی ادامه پیدا می کند.

با این حال، در برخی افراد ممکن است علائم میگرن از یک هفته قبل از شروع پریود بروز کرده و تا روز سوم قاعدگی ادامه داشته باشد. زمان دقیق شروع و مدت ماندگاری این نوع میگرن در افراد مختلف می تواند متفاوت باشد، اما شایع ترین بازه زمانی تجربه این سردردها از دو روز پیش از پریود تا سه روز پس از آغاز آن است.

شناخت این الگوهای زمانی به افراد کمک می کند تا با نظارت بر چرخه قاعدگی خود، اقدامات پیشگیرانه یا درمانی لازم را به موقع انجام دهند و شدت علائم را کاهش دهند.

تفاوت بین میگرن قاعدگی و سایر انواع میگرن چیست؟

میگرن ها انواع مختلفی دارند، اما زمانی که این دردهای طاقت فرسا با چرخه قاعدگی هم زمان می شوند، نوعی خاص از میگرن به نام «میگرن قاعدگی» مطرح می شود که تفاوت هایی اساسی با سایر انواع میگرن دارد.

تفاوت های کلیدی میان میگرن قاعدگی و سایر میگرن ها:

1. علت بروز:

میگرن قاعدگی عمدتاً به دلیل کاهش ناگهانی سطح استروژن در روزهای منتهی به قاعدگی رخ می دهد.

سایر انواع میگرن ممکن است به دلایل مختلفی از جمله استرس، کم خوابی، تغذیه نامناسب، تغییرات آب وهوایی یا عوامل ژنتیکی ایجاد شوند.

2. زمان بروز:

میگرن قاعدگی معمولا دارای الگوی زمانی مشخصی است و در ارتباط مستقیم با چرخه قاعدگی زنان اتفاق می افتد.

سایر میگرن ها می توانند در هر زمان و بدون الگوی خاصی رخ دهند.

3. وجود یا عدم وجود آئورا (Aura):

در اکثر موارد، میگرن قاعدگی بدون آئورا ظاهر می شود؛ یعنی پیش از بروز سردرد، فرد دچار اختلالات بینایی یا حسی نمی شود.

در میگرن های غیرقاعدگی، آئورا شایع تر است و ممکن است شامل دیدن نقاط نورانی، خطوط زیگزاگی، یا احساس گزگز و بی حسی باشد.

4. شدت و ماندگاری:

سردردهای قاعدگی معمولا شدیدتر، طولانی تر و مقاوم تر به درمان هستند و ممکن است عملکرد روزمره فرد را به طور جدی مختل کنند.

میگرن های معمولی ممکن است شدت کمتری داشته و زودتر به درمان پاسخ دهند.

چه زمانی باید برای میگرن قاعدگی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگرچه میگرن قاعدگی در بسیاری از موارد با درمان های خانگی یا داروهای معمول قابل کنترل است، اما در برخی شرایط خاص لازم است حتماً به پزشک مراجعه کنید. این شرایط شامل موارد زیر می شود:

• شدت و تکرار زیاد سردردها: اگر سردردهای شما بسیار شدید، مکرر یا طولانی مدت هستند و به گونه ای اند که عملکرد روزمره تان را مختل می کنند.
• پاسخ ندادن به درمان های معمول: در صورتی که با مصرف مسکن ها یا روش های خانگی، تسکین قابل توجهی احساس نمی کنید یا درد به مرور شدیدتر می شود.
• بروز علائم غیرعادی: اگر همراه با سردرد، علائمی مانند تاری یا اختلال دید، دوبینی، سرگیجه، بی تعادلی، گیجی، اشکال در گفتار، بی حسی یا ضعف اندام ها و سفتی گردن را تجربه می کنید.
• سردرد ناگهانی و بسیار شدید: در صورتی که سردرد به طور ناگهانی و با شدت بسیار زیاد آغاز شده یا بیش از ۲۴ ساعت ادامه پیدا کند.
• همراه بودن با علائم نگران کننده: اگر سردرد پس از ضربه به سر ایجاد شده یا همراه با علائمی مانند تب بالا، تشنج یا غش باشد.

در صورت مشاهده هر یک از این علائم، توصیه می شود سریعاً به پزشک یا مرکز درمانی مراجعه کنید. این علائم ممکن است نشانه ای از مشکلات جدی تری مانند اختلالات عصبی، عفونت مغزی یا سکته مغزی باشند که نیاز به بررسی و درمان فوری دارند.

میگرن قاعدگی یکی از مشکلات شایعی است که بسیاری از زنان را تحت تأثیر قرار می دهد و عمدتاً به دلیل نوسانات هورمونی رخ می دهد. اگرچه این نوع میگرن می تواند بسیار آزاردهنده باشد، اما با شناخت علل، مدیریت سبک زندگی، استفاده از داروهای مناسب و روش های مکمل، می توان شدت و دفعات آن را کاهش داد. داشتن رژیم غذایی سالم، کنترل استرس، خواب کافی و در صورت لزوم، تنظیم هورمونی، نقش مهمی در پیشگیری و درمان این مشکل دارند.