آیا قرص‌های لاغری باعث اضطراب و بی خوابی می‌شوند؟

در دنیای امروز که دغدغه تناسب اندام و زیبایی روز به روز رو به افزایش است، تعداد بسیار زیادی از افراد به دنبال راهکار‌های سریع و راحت برای کاهش وزن هستند. در این بین، قرص‌های لاغری به عنوان یکی از پر طرفدار ترین گزینه‌ها مطرح می‌شوند. از مکمل‌های طبیعی گرفته تا داروهای تجویزی، بازار قرص‌های کاهش وزن بسیار وسیع و متنوع است. ولی در کنار وعده‌های جذاب جهت کاهش وزن سریع، کمتر به عوارض جانبی احتمالی این محصولات، به ویژه تاثیر آن‌ها بر سلامت روان و کیفیت خواب پرداخته می‌شود. در این مقاله از سایت فرازطب به یکی از سوال‌های مهم شما مبنی بر اینکه آیا قرص‌های لاغری باعث اضطراب و بی خوابی می‌شوند می‌پردازیم.

مکانیسم عمل قرص‌های لاغری و مواد تشکیل‌دهنده رایج

قرص‌های لاغری با استفاده از مکانیسم‌های متعددی جهت کاهش وزن عمل می‌کنند. بعضی از شایع ترین مکانیسم‌ها عبارت اند از:

سرکوب اشتها	تعداد بسیار زیادی از قرص‌های لاغری دارای موادی هستند که بر مراکز گرسنگی در مغز تاثیر می‌گذارند و احساس سیری به وجود می‌آورند.
افزایش متابولیسم	بعضی دیگر با تحریک سیستم عصبی و افزایش سرعت سوخت و ساز بدن، به سوزاندن کالری بیشتر کمک می‌نمایند.
پیشگیری از جذب چربی یا کربوهیدرات	گروهی از قرص‌ها نیز با مهار آنزیم‌های گوارشی، مانع از جذب کامل چربی یا کربوهیدرات از روده خواهند شد.
دفع آب اضافی	بعضی از مکمل‌ها نیز ممکن است خاصیت دیورتیک (ادرارآور) داشته باشند که به کاهش وزن اولیه ناشی از دفع آب منجر می‌شود.

مواد تشکیل دهنده شایع در این قرص‌ها که می‌توانند بر سیستم عصبی تاثیر بگذارند، شامل موارد زیر می‌شوند:

محرک‌ها: کافئین (موجود در چای سبز، گوارانا، قهوه سبز)، سینفرین (از میوه پرتقال تلخ)، افدرا (که در بسیاری از کشورها به علت عوارض جانبی شدید ممنوع شده است) و فنترمین (یک داروی تجویزی محرک). این مواد با تحریک سیستم عصبی مرکزی، فشار خون، ضربان قلب و متابولیسم را افزایش می‌دهند.
عوامل سروتونرژیک: بعضی از قرص‌ها بر سطح سروتونین در مغز تاثیر زیادی می‌گذارند که یک انتقال دهنده عصبی دخیل در تنظیم خلق و خو و اشتها می‌باشد.
مواد گیاهی و مکمل‌های غذایی: تعداد بسیار زیادی از مکمل‌های لاغری حاوی عصاره‌های گیاهی از جمله گارسینیا کامبوجیا، چای سبز، فورسکولین، ریشه قاصدک و کروم می‌باشند که مکانیسم‌های عمل متفاوتی داشته و بعضی از آن‌ها ممکن است از خواص محرک برخوردار باشند.

رابطه کپسول های لاغری با اضطراب

بسیاری از عوارض جانبی کپسول های لاغری به علت وجود محرک‌ها در ترکیبات آن‌ها است. محرک‌ها با افزایش فعالیت سیستم عصبی مرکزی، می‌توانند باعث بروز علائم اضطراب شوند. این علائم می‌توانند شامل موارد زیر شوند:

احساس بیقراری و عصبانیت: افزایش هوشیاری و تحریک پذیری می‌تواند موجب شود که فرد احساس بیقراری و ناتوانی در آرامش نماید.
تپش قلب و افزایش ضربان قلب: محرک‌ها به طور مستقیم بر سیستم قلبی عروقی تاثیر می‌گذارند و می‌توانند منجر به افزایش ضربان قلب شوند که خود می‌تواند احساس اضطراب را تشدید نماید.
لرزش دست و بدن: تحریک سیستم عصبی می‌تواند به لرزش‌های خفیف تا متوسط در دست‌ها و سایر قسمت‌های بدن منجر شود.
تعریق بیش از حد: فعال شدن سیستم عصبی سمپاتیک که به وسیله محرک‌ها تحریک می‌شود، می‌تواند به افزایش تعریق منجر شود.
تنگی نفس یا احساس خفگی: در بعضی از افراد، اضطراب شدید می‌تواند با علائم فیزیکی از جمله تنگی نفس همراه باشد.
افزایش افکار منفی و نگرانی: تحریک مداوم سیستم عصبی می‌تواند موجب شود که شخص بیشتر درگیر افکار نگران کننده و منفی شود.
حملات پانیک: در موارد شدیدتر، به ویژه در اشخاصی که سابقه اختلالات اضطرابی دارند، مصرف قرص‌ لاغری حاوی محرک می‌تواند به حملات پانیک منجر شود. این حملات با علائمی از جمله تپش قلب شدید، سرگیجه، درد قفسه سینه، تنگی نفس و احساس مرگ قریب الوقوع همراه هستند.

علاوه بر محرک‌ها، تغییرات در سطح سروتونین که به وسیله بعضی از قرص‌ های لاغری ایجاد می‌شود نیز می‌تواند بر خلق و خو تاثیر زیادی بگذارد. اگر چه اغلب سروتونین با بهبود خلق و خو مرتبط است، ولی تغییرات ناگهانی و نامتعادل در سطح آن می‌تواند در بعضی از افراد به اضطراب یا سایر اختلالات خلقی منجر شود.

رابطه قرص‌ لاغری با بی خوابی

بی خوابی یکی دیگر از عوارض جانبی بسیار رایج قرص‌ لاغری، به خصوص آن‌هایی است که دارای محرک هستند. محرک‌ها با افزایش هوشیاری و سرکوب احساس خواب آلودگی، می‌توانند چرخه طبیعی خواب را مختل نمایند. مکانیسم این اختلال به شرح زیر است:

افزایش هوشیاری	محرک‌ها با فعال کردن سیستم عصبی مرکزی، مغز را در حالت “بیداری” نگه می‌دارند. این موجب می‌شود که شخص حتی در زمان خوابیدن نیز احساس هوشیاری بیش از اندازه داشته باشد.
تداخل با چرخه خواب و بیداری	بدن انسان دارای یک ساعت بیولوژیکی درونی به اسم ریتم شبانه روزی است که خواب و بیداری را تنظیم می‌کند. محرک‌ها می‌توانند این ریتم را مختل کرده که باعث شوند که بدن نتواند به موقع به حالت خواب آلودگی وارد شود.
کاهش تولید ملاتونین	بعضی از مطالعات نشان داده است که محرک‌ها ممکن است در ساخت ملاتونین، هورمونی که نقش مهم و کلیدی در تنظیم خواب دارد، اختلال ایجاد کنند.
سایر عوارض جانبی	اضطراب و بیقراری حاصل از مصرف قرص‌های لاغری نیز خود می‌تواند سبب بی خوابی شود. معمولا شخص مضطرب نمی‌تواند به آسانی به خواب رود یا خواب باکیفیتی داشته باشد.

شدت بی خوابی می‌تواند از دشواری در به خواب رفتن تا بیدار شدن‌های مکرر در طول شبانه روز و خواب بسیار سبک متغیر باشد. در موارد شدید، شخص ممکن است ساعت‌ها در رختخواب بیدار مانده و قادر به خوابیدن نباشد.

عوامل تشدید کننده

میزان و شدت بروز اضطراب و بی خوابی حاصل از مصرف قرص‌ لاغری می‌تواند تحت تاثیر عوامل متعددی قرار گیرد:

حساسیت فردی: هر فردی به مواد محرک واکنش متفاوتی نشان می‌دهد. بعضی از افراد ممکن است نسبت به محرک‌ها بسیار حساس تر باشند و با دوزهای پایین نیز دچار عوارض جانبی شوند.
دوز مصرفی: مصرف دوزهای بالاتر از قرص‌های لاغری دارای محرک، احتمال بروز و شدت اضطراب و بی خوابی را افزایش می‌دهد.
مصرف همزمان با سایر محرک‌ها: مصرف قرص‌های لاغری همراه با قهوه، چای، نوشابه‌های انرژی زا یا سایر مواد دارای کافئین می‌تواند اثرات محرک را تشدید کند و عوارض جانبی را وخیم تر سازد.
سابقه اختلالات روانی: اشخاصی که سابقه قبلی اضطراب، حملات پانیک، افسردگی یا سایر اختلالات روانی دارند، بیشتر در معرض خطر تجربه عوارض جانبی روان شناختی حاصل از قرص‌های لاغری هستند.
داروهای مصرفی همزمان: تداخل با داروهای دیگر، به ویژه داروهای اعصاب و روان، می‌تواند خطرات را افزایش دهد.

چگونه می‌توان با این عوارض مقابله کرد؟

اگر چه بهترین راهکار جهت پیشگیری از این عوارض، پرهیز از مصرف کپسول لاغری دارای محرک یا مشورت با پزشک پیش از مصرف است، ولی در صورت بروز اضطراب و بی خوابی، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

پرهیز از مصرف در ساعات پایانی روز: چنانچه قرص دارای محرک است و مجبور به مصرف آن هستید، از مصرف آن در اواخر بعد از ظهر و شب اجتناب کنید تا از اختلال در خواب پیشگیری شود.
اجتناب از سایر محرک‌ها: از مصرف چای سیاه، قهوه، نوشابه‌های انرژی زا و سایر نوشیدنی‌های دارای کافئین خودداری کنید.
رعایت بهداشت خواب: ایجاد یک روال مرتب برای خواب، داشتن محیط خواب آرام و تاریک و پرهیز از تماشای صفحه نمایش پیش از خواب می‌تواند به بهبود کیفیت خواب کمک زیادی کند.
تکنیک‌های آرامش بخش: تمرینات تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا و سایر تکنیک‌های آرام ‌بخش می‌توانند به کاهش اضطراب کمک زیادی کنند.
ورزش منظم: فعالیت بدنی مرتب می‌تواند به کاهش استرس و بهبود کیفیت خواب کمک زیادی کند، ولی از ورزش شدید نزدیک به زمان خواب اجتناب کنید.
مشاوره با پزشک: در صورت تداوم علائم، به خصوص اگر اضطراب و بی خوابی شدید و آزاردهنده است، حتماً با پزشک خود مشورت نمایید. پزشک می‌تواند راهنمایی‌های لازم را ارائه داده و در صورت لزوم داروهای کمکی تجویز نماید و یا روش‌های درمانی جایگزین را توصیه کند.

سخن پایانی

قرص‌های لاغری، به ویژه آن‌هایی که دارای مواد محرک هستند، می‌توانند به طور قابل توجهی سبب بروز یا تشدید اضطراب و بی خوابی شوند. مکانیسم اصلی این تاثیر از طریق تحریک سیستم عصبی مرکزی است که باعث افزایش هوشیاری، بیقراری و اختلال در چرخه طبیعی خواب می‌شود. در صورتی که وعده کاهش وزن سریع وسوسه انگیز است، لازم است که مصرف کنندگان از خطرات و عوارض جانبی احتمالی این محصولات آگاهی کامل داشته باشند.

همواره پیشنهاد می‌شود که پیش از شروع مصرف هرگونه قرص لاغری یا مکمل، به ویژه اگر دارای سابقه پزشکی یا اختلالات روانی هستید، با یک پزشک یا متخصص تغذیه مشورت نمایید. به طور معمول کاهش وزن سالم و پایدار از طریق رژیم غذایی متعادل، ورزش مرتب و تغییرات پایدار در سبک زندگی حاصل می‌شود و نه از طریق راهکارهای سریع که ممکن است سلامت جسمی و روانی شخص را به خطر اندازند. چنانچه در این زمینه به مشاوره نیاز دارید می‌توانید با متخصصان مجموعه فرازطب در ارتباط باشید.